Spread Process of Ash‛arism in the Damascus Region

Tarihsel süreçte İslam düşünce ekolleri tek tip bir bütüncüllüğe sahip değillerdir. Bundan dolayı mezhepler mekân ve zamanın değişmesi, muhataplık ilişkileri gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak farklılaşmalar gösterebilirler. Sünnîliğin ana mezheplerinden birisi olan Eş‛arîlik, Irak coğrafyasında ortaya çıktı. Farklı bölgelere yayılan Eş‛arîliğin Şam nasıl ne şekilde tezahür ettiği bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır. İlk İmam Eş‛arî Bâkıllânî’nin öğrencileri vasıtasıyla bölgeye intikal eden mezhep Gazzâlî’nin Dımaşk’a gelmesi ile güçlendi. Bölgede Şâfiîlik zemininde nüvelenen muhatapları arasında Hanbelîler de yer almaktadır. Selçuklular başlayan Sünnîlik merkezli siyaset anlayışı coğrafyasına etki etti. Zengîler Eyyûbîler’in Selçuklu mirasına çıktılar. Hem Nureddîn Mahmûd Zengî hem Selâhaddîn-i Eyyûbî sürecin önemli aktörleri karşımıza çıkmaktadır. Nitekim politikaların sonucunda Sünnî mezheplere alan açan medreseler kuruldu. Kurulan medreselerin Nizâmiye etkisinde kaldığını söylemek mümkündür. Bununla birlikte güçlendiği anlaşılmaktadır. Ayrıca güçlenmesi bölgesinde Şiîliğin izleri silinmeye başlandı. Eş‛arîlik ise Hadis taraftarlığının etkisi şekillendi. Aynı zamanda felsefeye yönelik sert tutumların çıkması düşüncenin daha da sınırlı kalmasına yol açtı. Dolayısıyla bölgedeki atmosferinden etkilendi siyasi otoritelerin çizdiği üst kimliğinin parçası oldu. Araştırmamızda sosyal tarihçiliğin yöntemlerinden faydalanıldığı süreç takibi yapıldı.